Kesin inşaat yasağı getirilen korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının bulunduğu sit alanlarındaki taşınmaz malların hazineye ait taşınmaz mallarla değiştirilmesi hakkında Yönetmelikle buna ilişkin olarak tesis edilen işlemde mevzuata aykırılık bulunmadığı.
İstemin Özeti: 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 15. maddesi “f” fıkrasına dayanılarak düzenlenen ve 8.2.1990 günlü, 20427 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan “Kesin İnşaat Yasağı Getirilen Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Bulunduğu Sit Alanlarındaki Taşınmaz Malların Hazineye ait Taşınmaz Mallarla Değiştirilmesi Hakkındaki Yönetmelikle davacının sit alanında kalan taşınmazlarının takasını engelleyen 13.10.1989/günlü, 34189 sayılı ve 11.10.1989/günlü, 09972 sayılı işlemlerin; trampanın programa bağlanmasının konuyu belirsiz hale getirdiği, zaman kaybına sebep olduğu oysa yasada şartsız değişmenin öngörüldüğü, yönetmeliğin hazine karşısında dengeyi istek sahibi aleyhine bozduğu, değer takdiri sadece listedeki mallar için getirildiğinden eşitlik ilkesinin çiğnendiği, yasada herhangi bir tahdit olmamasına rağmen hazinece verilecek taşınmaz mallar için değişik tahditlerin getirildiği, başvuru süresinin 90 günle sınırlandırılmasının yasanın özüne ve amacına aykırı olduğu birden fazla istek olması halinde çağrı ve açık artırma usulünün getirilmesinin trampa imkanını ortadan kaldırdığı, ilgililere tebligatın ve ilanın kimler tarafından yapılacağını açık olmadığı öne sürülerek iptali istenilmektedir.
Davalı İdarelerden Maliye ve Gümrük Bakanlığının Savunmasının Özeti: Yönetmeliğin dayandığı yasa maddesinde değiştirilebilir ibaresi kullanılmış olup takas konusunda takdir yetkisi tanındığı, değiştirme işleminin usul ve esaslarının tespitinin yönetmeliğe bırakıldığı, program yapılmadığı takdirde, ülkenin her tarafından gelen taleplerin aynı anda karşılanmasına ve sağlıklı işlem yapılmasına imkan olmayacağı, değer takdirin 2886 sayılı Yasanın 74. Maddesine göre çıkartılan yönetmelik uyarınca yapılmasında eşitlik ilkesini çiğneyen bir yön bulunmadığı ilanla ilgili hususta herhangi bir belirsizliğin söz konusu olmadığı, sürenin 90 gün olarak belirlenmesinde yasanın özüne bir aykırılığın bulunmadığı 11. maddenin takas yapmak için başvuruda bulunan şahısların dilekçelerine ekleyecekleri bilgi ve belgeleri belirttiği, hazinece takasa konu olabilecek taşınmazlar ise 8. maddede belirtildiğinden bu madde ile ilgili iddianın yasal dayanağının bulunmadığı, aynı taşınmaz için birden çok istekli bulunduğu takdirde en fazla fark bedeli vermek isteyenler arasında açık artırma yapılmasının yasaya ve usule bir aykırılığının bulunmadığı, tebligatların yönetmeliğin uygulayıcısı idareler tarafından yapılacağının tabii olduğu, bu konuda da herhangi bir belirsizliğin bulunmadığı öne sürülerek davanın reddi istenilmektedir.
Davalı İdarelerden Kültür Bakanlığının Savunmasının Özeti: Ülkemizde bugüne kadar tespit edilen 547 arkeolojik sit 120 doğal sit, 98 kentsel sit, 46 tarihi sit bulunduğu, tüm bu sit alanlarının aynı anda trampa edilmesi, değiştirilmesi ile ilgili işlemleri ve hazineye ait taşınmazlar göz önüne alındığından uygulamaların sistemli ve düzenli sağlanması için belli bir program içinde yapılması gerektiğinin açık olduğu, bu amaçla yönetmeliğin 4. maddesinin düzenlediği, trampa programına alınan gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine ait taşınmaz malların incelenmesinin ise yönetmelik ekindeki bölgeleri kapsayacak bir çalışma olduğu ve 6. maddede belirtildiği, yönetmeliğin diğer maddeleri ile ilgili hususlarının Maliye Bakanlığınca yürütülmesi gerekli işlemleri kapsadığı belirtilerek davanın reddi istenilmektedir.
Danıştay Savcısı Düşüncesi: Davalı Bakanlıkların usule ilişkin def’leri yerinde değildir. Davacı, sit ayanındaki taşınmaz malların, Hazineye ait taşınmazlarla takasına ilişkin yönetmelikle, Maliye ve Gümrük Bakanlığı ile Kültür Bakanlığının bu konudaki işlemlerinin iptalini istemektedir.
Davacı, İzmir Seferihisar İlçesi, Ürkmez Köyündeki kendisine ait, 552 ve 553e sayılı parsellerin sit alanında bulunması nedeniyle Hazineye ait 538 ve 539 sayılı parsellerle değiştirilmesi yolunda davalı Bakanlıklara başvurmuştur.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasasının 15/f fıkrasında sit alanı olması nedeniyle kesin inşaat yasağı getirilmiş, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğu parseller malikin başvurusu üzerine bir başka Hazine arazisi ile değiştirilebilir. Bu hükümle ilgili usul ve esasların yönetmelikle saptayacağı belirtilmiştir. Böylece, söz konusu yönetmelik 8.2.1990 tarihinde çıkarılmıştır. Kanun maddesi idareye değiştirme konusunda takdir hakkı tanımıştır.
Kültür Bakanlığı savunmasında, davacının isteminin trampa programına alındığını beyan etmektedir. Böylece yasaya dayanılarak çıkarılan, sözü geçen yönetmeliğin hizmet icaplarına uygun olarak düzenlendiği anlaşılmaktadır.
Bu durumda mezkur yönetmelik hükümlerinde ve buna dayalı davalı Bakanlıklar işleminde hukuka bir aykırılık görülemediğinden davanın reddinin uygun olacağı düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Danıştay altıncı Dairesince duruşma için önceden belirlenen 28.5.1991 gününde yapılan tebligat üzerine davacı vekili Av… ‘ın Kültür Bakanlığının temsilen Hukuk Müşaviri Nurşen Erdem’in Maliye ve Gümrük Bakanlığını temsilen Müşavir Hazine Avukatı Yaşar Gürsoy’un geldikleri anlaşılmakla Danıştay Savcısı katılmasıyla duruşma yapıldı. Aynı gün dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği düşünüldü.
Dava, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 15. maddesi “f” fıkrasına dayanılarak düzenlenen ve 8.2.1990 günlü, 20427 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan “Kesin İnşaat Yasağı Getirilen Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının Bulunduğu Sit Alanlarındaki Taşınmaz Malların Hazineye ait taşınmaz mallarla değiştirilmesi Hakkındaki Yönetmelikle davacının sit alanında kalan taşınmazlarının takasını engelleyen 13.10.1989 günlü, 34189 sayılı ve 11.10.1989/günlü, 09972 sayılı işlemlerin davanın özeti bölümünde belirtilen nedenlerle iptali istemiyle açılmıştır.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 15. maddesine 3386 sayılı Yasa ile eklenen “f” fıkrasında sit alanı olması nedeniyle kesin inşaat yasağı getirilmiş korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğu parsellerin, malikinin başvurusu üzerine bir başka hazine arazisi ile değiştirilebileceği, üzerinde bine, tesis var ise malikinin başvurusu üzerine rayiç bedeli 2942 sayılı Kanunun 11. maddesi hükümlerine göre belirlenerek ödeme yapılacağı, bu hükümle ilgili usul ve esaslarını yönetmelikle belirleneceği kurala bağlanmıştır.
Günümüzde benlerce yıllık uygarlık tarihi içinde insanın doğrudan veya doğa ile birlikte yarattığı ve Kültürel ve Doğal miras olarak adlandırılan değerlerin korunması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi çok sayıda kurum ve kişiyi ilgilendiren bir husus haline gelmiştir. Bunun sonucu olarak ülkemizin doğal ve kültürel mirasının tahribi, nitelik değiştirmesi ve yok olmasının önlenmesi, bu arada sit alanı kapsamında kalan ve kesin inşaat yasağı bulunan parsellerin ödenek yetersizliği nedeniyle kamulaştırılmaması durumunda parsel sahiplerinin de mağduriyetlerinin önlenmesi bakımından bir takım yasal düzenlemelere gidildiği ve bunun sonucunda yasada belirlenen amaca uygun olarak davalı Bakanlıkların işbirliği ile ilgili yönetmeliğin hazırlanarak yürürlüğe konulduğu anlaşılmış olup, trampaların belli bir program ve düzen içerisinde yapılmasını sağlamaya yönelik söz konusu yönetmelikte usul ve esas bakımından mevzuata aykırılık görülmemiştir.
Davacının mülkiyetinde bulunan 552-553 sayılı parsellerin hazine mülkiyetindeki 538-539 sayılı parsellerle değiştirilmesi isteminin ilgili yönetmelik yürürlüğe girinceye kadar değerlendirilemeyeceği nedeniyle reddine ilişkin işlemlerde de mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenle, davanın REDDİNE 28.5.1991 gününde oybirliği ile karar verildi.