Geçit tesisi davalarında başlangıçta davacı tarafından öngörülemediğinden dava dilekçesinde talep edilen yer dışındaki güzergahlardan da geçit kurulması gerekebilir. Bu güzergah üzerindeki taşınmazların maliklerine dava dilekçesi ile husumet yöneltilmemiş olması kabul edilebilir bir yanılgıya dayandığından dürüstlük kuralına aykırı olmayan bu taraf değişikliği talebi kabul edilerek davacının bu kişilerin harçsız olarak davaya katılmalarını sağlamasına imkan verilmelidir.
Davacı vekili tarafından, davalı aleyhine 10.12.2014 gününde verilen dilekçe ile geçit hakkı tesisi talebi üzerine yapılan duruşma sonunda; asıl dava, karşı dava ve birleştirilen davaların kabulüne dair verilen 25.11.2015 günlü hükmün Yargıtayca incelenmesi davacı-karşı ve birleştirilen dava davalısı … tarafından istenilmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:
KARAR Asıl dava, karşı dava ve birleştirilen davalar Türk Medeni Kanununun 747. maddesi gereğince geçit hakkı kurulması isteğine ilişkindir.
Asıl davada davacı …, mülkiyetinde olan … İli, … İlçesi 111 ada 34 parsel sayılı taşınmazın genel yola bağlantısının bulunmadığını ileri sürerek, 111 ada 30 ve 32 parsel sayılı taşınmazlardan 7 metre genişliğinde geçit hakkı kurulmasını talep etmiş, davacı yargılama sırasında 111 ada 30 parsel sayılı taşınmazı satın almış ve davalı … yönünden davadan feragat etmiştir.
Aleyhine geçit hakkı tesisi istenilen 111 ada 32 parsel sayılı taşınmazın maliki cevap ve karşı dava dilekçesinde, 7 metre genişlikte geçit hakkı tesis edilemeyeceğini, 3 metre genişlikte geçit hakkı tesisini kabul ettiğini beyan etmiş, maliki olduğu 111 ada 32 parsel lehine davacı … mülkiyetinde bulunan 111 ada 29 ve 30 parsel sayılı taşınmazlardan geçit hakkı tesisini talep etmiştir.
Birleştirilen 2015/42 Esas sayılı dosyada davacı, mülkiyetinde olan 111 ada 32 parsel sayılı taşınmaz lehine 111 ada 28 parsel sayılı taşınmazdan geçit hakkı tesisini talep etmiştir.
Birleştirilen 2014/255 Esas sayılı dosyada davacı, mülkiyetinde olan 111 ada 31 parsel sayılı taşınmaz lehine 111 ada 28, 29 ve 30 parsel sayılı taşınmazlardan geçit hakkı tesisini talep etmiştir.
Dosyanın tarafları 08.07.2015 tarihli 4. celsede, biçerdöver ve … makinelerinin geçebilmesi için 4 metre genişlikte geçit hakkı tesis edilmesi gerektiğini ve bu hususta rızalarının bulunduğunu beyan etmiştir
Mahkemece, asıl davanın davalı … yönünden vaki feragat nedeniyle reddine, davalı … yönünden kabulüne, davacı …’a ait olup, … İli, … İlçesi, … Mahallesi’nde bulunan 111 ada 34 parsel sayılı taşınmaz lehine davalı …’a ait olup aynı yerde bulunan 111 ada 32 parsel sayılı taşınmazın, fen bilirkişisi …’nın 06/08/2015 tarihli raporu ekinde bulunan krokisinde (a) harfi ve pembe renkle kesik kesik işaretlenmiş 91,94 m2’lik kesimi üzerinde zorunlu geçit hakkı kurulmasına, karşı ve birleştirilen 2015/42 esas sayılı davanın kabulüne, davacı …’a ait olup, … İli … İlçesi … Mahallesi’nde bulunan 111 ada 32 parsel sayılı taşınmaz lehine davalı …’a ait olup aynı yerde bulunan ve fen bilirkişisi …’nın 06/08/2015 tarihli raporu ekinde bulunan krokisinde 111 ada 30 parsel sayılı taşınmazın (b1) harfi ve pembe renkle kesik kesik işaretlenmiş 95,28 m2’lik kesimi ile 111 ada 29 parsel sayılı taşınmazın (c) harfi ve pembe renkle kesik kesik işaretlenmiş 131,41 m2’lik kesimi üzerinde ve davalı …’a ait olup aynı yerde bulunan ve fen bilirkişisi …’nın 06/08/2015 tarihli raporun ekinde bulunan krokisinde 111 ada 28 parsel sayılı taşınmazın (d) harfi ve pembe renkle kesik kesik işaretlenmiş 273,31 m2’lik kesimi üzerinde zorunlu geçit hakkı kurulmasına, Birleştirilen 2014/255 Esas sayılı davanın kabulüne, davacı …’e ait olup, … İli, … İlçesi, … Mahallesi’nde bulunan 111 ada 31 parsel sayılı taşınmaz lehine davalı …’a ait olup aynı yerde bulunan ve fen bilirkişisi …’nın 06/08/2015 tarihli raporu ekinde bulunan krokisinde 111 ada 30 parsel sayılı taşınmazın (b2) harfi ve pembe renkle kesik kesik işaretlenmiş 271,15 m2’lik kesimi ile 111 ada 29 parsel sayılı taşınmazın (c) harfi ve pembe renkle kesik kesik işaretlenmiş 131,41 m2’lik kesimi üzerinde ve davalı …’a ait olup aynı yerde bulunan ve fen bilirkişisi …’nın 06/08/2015 tarihli raporun ekinde bulunan krokisinde 111 ada 28 parsel sayılı taşınmazın (d) harfi ve pembe renkle kesik kesik işaretlenmiş 273,31 m2’lik kesimi üzerinde zorunlu geçit hakkı kurulmasına karar verilmiştir. Hükmü, davacı – karşı ve birleştirilen dava davalısı … temyiz etmiştir.
Bu tür davalar ülkemizde arazi düzenlenmesinin sağlıklı bir yapıya kavuşmamış olması ve her taşınmazın yol ihtiyacına cevap verilmemesi nedeniyle zorunlu olarak açılmaktadır. Geçit hakkı verilmesiyle genel yola bağlantısı olmayan veya yolu bulunsa bile bu yol ile ihtiyacı karşılanamayan taşınmazın genel yolla kesintisiz bağlantısı sağlanır. Uygulama ve doktrinde genellikle bunlardan ilkine “mutlak geçit ihtiyacı” veya “geçit yoksunluğu”, ikincisine de “nispi geçit ihtiyacı” ya da “geçit yetersizliği” denilmektedir.
Geçit hakkı verilmesine ilişkin davalarda, bu hak taşınmaz leh ve aleyhine kurulacağından leh ve aleyhine geçit istenen taşınmaz maliklerinin tamamının davada yer alması zorunludur. Ancak, yararına geçit istenen taşınmaz paylı mülkiyete konu ise dava paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından açılabilir.
Geçit tesisi davalarında başlangıçta davacı tarafından öngörülemediğinden dava dilekçesinde talep edilen yer dışındaki güzergahlardan da geçit kurulması gerekebilir. Bu güzergah üzerindeki taşınmazların maliklerine dava dilekçesi ile husumet yöneltilmemiş olması kabul edilebilir bir yanılgıya dayandığından 6100 sayılı HMK’nın 124. maddesi gereğince dürüstlük kuralına aykırı olmayan bu taraf değişikliği talebi kabul edilerek davacının bu kişilerin harçsız olarak davaya katılmalarını sağlamasına imkan verilmelidir.
Türk Medeni Kanununun 747/2 maddesi gereğince geçit isteği, önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun komşuya, bu şekilde ihtiyacın karşılanmaması halinde geçit tesisinden en az zarar görecek olana yöneltilmelidir. Zira geçit hakkı taşınmaz mülkiyetini sınırlayan bir irtifak hakkı olmakla birlikte, özünü komşuluk hukukundan alır. Bunun doğal sonucu olarak yol saptanırken komşuluk hukuku ilkeleri gözetilmelidir. Geçit ihtiyacının nedeni, taşınmazın niteliği ile bu ihtiyacın nasıl ve hangi araçlarla karşılanacağı davacının sübjektif arzularına göre değil, objektif esaslara uygun olarak belirlenmeli, taşınmaz mülkiyetinin sınırlandırılması konusunda genel bir ilke olan fedakârlığın denkleştirilmesi prensibi dikkatten kaçırılmamalıdır.
Uygun güzergah saptanırken önemle üzerinde durulması gereken diğer bir yön ise, aleyhine geçit kurulan taşınmaz veya taşınmazlar bölünerek kullanım şekli ve bütünlüğünün bozulmamasıdır. Şayet başka türlü geçit tesisi mümkün değilse bunun gerekçesi kararda açıkça gösterilmelidir.
Yararına geçit kurulacak taşınmazın tapuda kayıtlı niteliği ve kullanım amacı nazara alınarak özellikle tarım alanlarında, nihayet bir tarım aracının geçeceği genişlikte (emsaline göre 2,5-3 m.) geçit hakkı tesisine karar vermek gerekir. Bu genişliği aşan bir yol verilmesinin zorunlu olduğu hallerde, gerekçesi kararda dayanakları ile birlikte gösterilmelidir.
Kurulan geçit hakkının Türk Medeni Kanununun 748/3 ve 1012. maddesi ile yeni Tapu Sicil Tüzüğünün “İrtifak hakları ve taşınmaz yükünün tescili” başlıklı 30. maddesi gereğince kütük sayfasında ayrılan özel sütununa tesciline karar verilmelidir.
Geçit hakkı kurulmasına ilişkin davalarda davanın niteliği gereği yargılama giderleri davacı üzerinde bırakılmalıdır.
Yukarıdaki ilkeler ışığında somut olaya gelince; geçit hakkı kurulması davalarında amaç, genel yola bağlantısı olmayan taşınmazların yolla bağlantısının sağlanmasıdır. Bundan dolayı, geçit kurulurken ihtiyaç içinde olan taşınmaz kesintisiz olarak genel yola bağlanmalıdır. Buna uygulamada “kesintisizlik ilkesi” denilir.
Davacı …’a ait 111 ada 34 parsel yararına 111 ada 32 numaralı parselden 4 metre genişlikte geçit hakkı tesis edilmiş ise de kesintisizlik ilkesi dikkate alınarak 111 ada 34 parselin genel yola ulaşımı sağlanmamıştır. Kesintisizlik ilkesine uygun olarak öncelikle mülkiyeti davacı …’a ait 111 ada 29, 30 ve 33 parsel ile davacının eşi davalı … mülkiyetinde bulunan 111 ada 28 parsel sayılı taşınmazların doğusundan 111 ada 34 parsel lehine akdi veya bedeli karşılığında irtifak hakkı tesis edilmeli, daha sonra 111 ada 34 parsel lehine 111 ada 32 parsel sayılı taşınmazdan geçit hakkı tesisine karar verilmelidir.
Ayrıca, mahkemece yapılan keşif sonucunda alınan 06.08.2015 tarihli fen bilirkişisi raporu doğrultusunda 111 ada 31 parsel lehine 111 ada 30 parselin b2 ile gösterilen kısımdan geçit hakkı tesis edilmiş ise de yargılama sırasında davacı … 111 ada 30 parsel sayılı taşınmazı satın almış, 111 ada 29 parsel sayılı taşınmazın da mülkiyetinin …’a ait olduğu ve kullanım bütünlüğü yönünden 111 ada 31 parsel lehine 111 ada 30 parsel sayılı taşınmazın kuzey doğu sınırından geçit hakkı tesisinin uygun olacağı görülmüştür.
Belirtilen hususlar üzerinde durulmadan eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, bu nedenle hükmün bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle; davacı – karşı ve birleştirilen dava davalısı …’ın temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, peşin yatırılan harcın istek halinde yatırana iadesine, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 18.02.2019 tarihinde oybirliği ile karar verildi