2863 sayılı Kanun uyarınca taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının sınırlarını belirleyerek tescilini yaptırmak görevi kültür ve tabiat varlıklarını koruma kuruluna ait olduğundan aynı Kanunun 10.mddesine göre düzenlenen protokol uyarınca Milli Savunma Bakanlığı ile gerekçeli koordinasyon sağlanılmaksızın tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle verilen iptal kararında isabet bulunmadığı hakkında.
İstemin Özeti: Samsun İdare Mahkemesinin 27.4.2004 günlü, E: 2003/688, K: 2004/545 sayılı kararının usul ve yasaya aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.
Savunmanın Özeti: Temyiz edilen kararda bozma nedenlerinden hiçbiri bulunmadığından, usul ve kanuna uygun olan kararın onanması gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi E.Emel Çelik’in Düşüncesi: Temyiz isteminin reddi ile mahkeme kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı Sefer Yıldırım’ın Düşüncesi: Samsun,merkez cedit ve selahiye mahallesinde bulunan Maliye Hazinesi adına kayıtlı Milli Savunma Bakanlığına tahsisli taşınmazların I ve III derece Arkeolojik sit alanı olarak belirlenmesine ilişkin 27.2.2002 günlü ve 568 sayılı Samsun Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararına karşı açılan davayı kabul eden İdare Mahkemesi kararı temyiz edilmektedir.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun yetki ve yöntem başlıklı 10.maddesinde,her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak,aldırmak ve bunların her türlü denetimini yapmak veya kamu kurumve kuruluşları ile belediyeler ve valiliklere yaptırmak,Kültür ve Turizm Bakanlığına ait olduğu, Türkiye Büyük Millet Meclisinin İdare ve kontrolünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarının korunmasının Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığınca yerine getirileceği,bu korunmanın sağlanmasında,gerektiğinde Kültür ve Turizm Bakanlığının teknik yardımı ve işbirliğinin sağlanacağı,Milli Savunma Bakanlığının idare ve denetiminde veya sınır boyu ve yasak bölgede bulunan kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve değerlendirilmesinin Milli Savunma Bakanlığınca yerine getirileceği,bu korunmanın sağlanmasının,Milli Savunma Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında düzenlenecek protokol esaslarına göre yürütüleceği hükme bağlanmıştır.
Dava konusu olayda,bölgenin koruma grubu ve sınırlarının belirlenmesi amacıyla Kültür Bakanlığı ile Milli Savunma Bakanlığı arasında düzenlenen protokolde,protokole uyulması gerektiği yolunda bir düzenlemeye yer verilmediği gibi yapılan toplantıya askeri bir temsilcinin görevlendirilmesinin istendiği anlaşıldığından,2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 57.maddesine göre korunması gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının tescilini yapmak,Kültür ve Tabiat varlıkları ve koruma alanlarıyla ilgili uygulamaya yönelik kararların alınması koruma kurullarının görevlerinden olması nedeniyle kurala aykırı biçimde Milli Savunma Bakanlığı ile gerekçeli koordinasyon sağlanmadığı gerekçesiyle verilen mahkeme kararında yasal isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulü ile İdare Mahkemesi kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Danıştay 6. Dairesisince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
Dava, Hazineye ait, davacı idareye tahsisli olan Samsun İlindeki 19 Mayıs Kışlasının olduğu yerin I.derece arkeolojik sit, Gökberk Kışlasının olduğu yerin III.derece arkeolojik sit alanı olarak belirlenmesine ilişkin 27.12. 2002 günlü, 568 sayılı Samsun Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararının iptali istemiyle açılmış, İdare Mahkemesince; 2863 sayılı Kanunun 10.maddesi uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Milli Savunma Bakanlığı arasında düzenlenen protokolün 4/a maddesinde öngörülen kurala aykırı olarak Milli Savunma Bakanlığı ile gerekçeli koordinasyon sağlanmaksızın tesis olunan dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle iptaline karar verilmiş, bu karar davalı idare tarafından temyiz edilmiştir.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 3386 sayılı Kanunla değişik 7.maddesinde, korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının Bakanlıkça, doğrudan veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının yardımlarından faydalanılarak tesbit edileceği ve yapılan tesbitlerin koruma kurulu kararı ile tescil olunacağı belirtilmiş, 8.maddesinde, tesbit ve tescil edilen korunması gerekli kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili karar alma yetkisinin Koruma Kurullarına ait olduğu kurala bağlanmış, 10.maddesinin birinci fıkrasında, her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve bunların her türlü denetimini yapmanın, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yetkisinde olduğu hükme bağlanmıştır. Koruma kurullarının görev ve yetkilerini belirleyen Yasanın 3386 sayılı Yasayla değişik ve 57.maddesinde Bakanlıkça tespit edilen veya ettirilen korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının tescilini yapmak görevinin koruma kurullarına ait olduğu, kamu kurum ve kuruluşlarının kurul kararlarına uymak zorunda olduğu hükmü yer almıştır.
Yasanın yukarıda içeriği belirtilen hükümleri uyarınca taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını ve bunların yer aldığı doğal ve arkeolojik alanların sınırlarını belirleyerek tescilini yapmak görevinin koruma kurullarına ait olduğu ve diğer kurum ve kuruluşların anılan kurul kararlarına uymak zorunda bulunduğu açıktır.
Her ne kadar 2863 sayılı Kanunun 10.maddesinin üçüncü fıkrasında, Milli Savunma Bakanlığının idare ve denetiminde veya sınır boyu ve yasak bölgede bulunan kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve değerlendirilmesinin, Milli Savunma Bakanlığınca yerine getirileceği, bu korunmanın sağlanmasının, Milli Savunma Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında düzenlenen protokol esaslarına göre yürütüleceği hükmü yer almış ve bu hüküm uyarınca düzenlenen protokolün 4/a maddesinde, Milli Savunma Bakanlığının idare ve denetiminde veya sınırboyu ve yasak bölgede bulunan taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile sit alanlarında yapılacak tespit, envanter vb. çalışmalarda Bakanlıkça çalışma günü ve çalışan kişilerin kimliklerinin önceden ilgili birliğe bildirileceği, bu çalışmaların 2565 sayılı Askeri Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu ve Yönetmeliği hükümlerine göre, Genelkurmay Başkanlığının olumlu görüşünün alınması ve Milli Savunma Bakanlığından bir yetkilinin katılması şartıyla gerçekleşebileceği belirtilmiş ise de, bu düzenlemeler Milli Savunma Bakanlığının idare ve denetiminde bulunan kültür ve tabiat varlıklarının koruma grubu, sınırlarının tespiti ve derecelendirilmesi ile ilgili olmayıp, kültür ve tabiat varlığı olarak tesbit ve tescil edilen koruma alanı ve eserlerinin korunması ve değerlendirilmesine yönelik düzenlemelerdir.
Öte yandan, yapılan protokollerle koruma kurullarının Yasadan doğan yetkisinin sınırlandırılması ya da kaldırılması da olası değildir.
Kaldı ki, uyuşmazlık konusu arkeolojik sit alanının sınırlarının ve derecelendirilmesinin yeniden irdelenerek belirlenmesi çalışmalarının Doç. Dr. …’un koordinatörlüğünde yapılması ve hazırlanacak rapor doğrultusunda konunun tekrar değerlendirileceğine ilişkin kararın alındığı 15.7.2002 günlü koruma kurulu toplantısına bir temsilcinin katılmasının sağlanması hususunun garnizon komutanlığına 11.7.2002 günlü yazı ile bildirildiği de dosyada yer alan bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır.
Bu durumda, İdare Mahkemesince 2863 sayılı Yasa nedeniyle düzenlenerek imzalanan protokole uyulmaksızın ve Milli Savunma Bakanlığı ile gerekli koordinasyon sağlanılmaksızın tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle işlemin iptali yolunda verilen kararda isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, temyize konu Samsun idare Mahkemesinin 27.4.2004 günlü, E: 2003/688, K: 2004/545 sayılı kararının bozulmasına, dosyanın idare mahkemesine gönderilmesine 12.10.2005 gününde oybirliğiyle karar verildi.