2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi uyarınca 22.9.2005 tarihinde kültür ve turizm bakanlığı tarafından onanan 1/5000 ölçekli tarihi yarımada-Eminönü ilçesi koruma amaçlı nazım imar planının dayanağı koruma kurulu kararının yargı kararı ile iptal edilmiş olması nedeniyle anılan planda hukuka uyarlık bulunmadığı; ayrıca plan kapsamında bulunan ve Sultanahmet turizm merkezi içinde kalan İstanbul ili Eminönü ilçesi, Sultanahmet mahallesi ? sayılı parsellere turizm tesis alanı lejandı ile arkeolojik park turizm ve kültür alanı kullanım kararı getirilmesi ve ilgili plan notları ile İstanbul manifaturacılar çarşısının bulunduğu alana “prestij konut alanı” kullanımı getirilmesi yönlerinden dava konusu planda şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına da uyarlık bulunmadığı hakkında
Davanın Özeti:2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi uyarınca 22.9.2005 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onanan 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada-Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının Süleymaniye, Sultanahmet, Barbaros Evleri Turizm Merkezleri kapsamında kalan ve 6 ayrı madde olarak belirtilen kullanım kararları ile 30 ayrı madde olarak sayılan plan uygulama hükümlerinin ;şehircilik ilkelerine,planlama esaslarına ve kamu yararına aykırı olduğu öne sürülerek iptali istenilmektedir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı`nın Savunmasının Özeti: Dava konusu 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada-Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının Süleymaniye, Sultanahmet, Barbaros Evleri Turizm Merkezleri kısmında şehircilik ilkelerine,planlama esaslarına ve koruma mevzuatına aykırılık bulunmadığı öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmuştur.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı`nın Savunmasının Özeti: Tarihi Yarımada içerisinde yer alan turizm merkezlerine ilişkin dava konusu planın koruma mevzuatına ayrıca şehircilik ilke ve esaslarına uygun olduğu öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmuştur.
Davalı İdare Yanında Davaya Katılanın Savunmasının Özeti: Yap işlet devret modeliyle kendilerine tahsis edilen taşınmazın küçük bir kısmındaki ek otel inşaatının kamu malı olduğu Korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarına zararının bulunmadığı, dolayısıyla Sultanahmet Turizm Merkezi içinde kalan İstanbul İli Eminönü İlçesi, Sultanahmet Mahallesi, ? pafta, ? ada, ? ve ? sayılı parsellere Turizm Tesis Alanı lejandı ile Arkeolojik Park Turizm ve Kültür Alanı kullanım kararı getirilmesine ve ilgili plan notlarına ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı öne sürülerek davanın reddi gerektiği savunulmuştur.
Danıştay Tetkik Hakimi Özlem Şimşek`in Düşüncesi: Dosyanın incelenmesinden, dava konusu alanı da kapsayan 1/1000 ölçekli Tarihi Yarımada Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı İmar Planının 9.5.2003 günlü, 307 sayılı büyükşehir belediye meclisi kararıyla uygun görüldüğü, anılan planın 26.1.2005 günlü, 399 sayılı İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararı ile onanması üzerine planın Süleymaniye Turizm Merkezi, Barbaros Evleri Turizm Merkezi ve Sultanahmet Turizm Merkezini kapsayan kısımları nedeniyle 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığına gönderildiği, anılan Bakanlığın 22.9.2005 günlü işlemiyle de plan onayının yapıldığı ancak Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) 1/5000 ölçekli koruma amaçlı nazım imar planının onayına ilişkin İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu`nun 26.1.2005 günlü, 399 sayılı kararının İstanbul 8. İdare Mahkemesi`nin 29.11.2007 günlü E:2006/388 K:2007/2444 sayılı kararıyla iptal edildiği, anılan kararın ise Dairemizin 19.12.2008 günlü E:2008/8420 K:2008/9262 sayılı kararıyla onandığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla,dava konusu işlemin dayanağı kalmadığından iptali gerektiği düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı Ahmet Arslan`ın Düşüncesi: Dava, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi uyarınca 22.9.2005 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onanan 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada-Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının Süleymaniye, Sultanahmet, Barbaros Evleri Turizm Merkezleri kapsamında kalan ve 6 ayrı madde olarak belirtilen kullanım kararları ile 30 ayrı madde olarak sayılan plan uygulama hükümlerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu planların Sultanahmet Turizm Merkezi Kapsamında kalan İstanbul İli Eminönü İlçesi, Sultanahmet Mahallesi, ? pafta, ? ada, ? ve ? sayılı parsellere Turizm Tesis Alanı lejandı ile Arkeolojik Park Turizm ve Kültür Alanı kullanım kararı getirilmesine ve ilgi plan notlarına ilişkin kısmı yönünden;
Danıştay Altıncı Dairesince mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen raporda;” üç ayrı Turizm bölgesinde yapılan koruma amaçlı nazım imar planlarının 3194 sayılı Kanunun 5. ve 6. maddelerinde açıklanan üst ölçekli planlarla doğru bir korelasyon ve kademelenmenin kurulmamış olması yanında 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu ve buna İlişkin yönetmelik hükümlerine aykırı bir durum oluşturduğu ve bu planlama kararıyla bölge ve ülke turizmlerine yönelik olarak plandan beklenen amacın gerçekleşmeyeceği, İstanbul İli Eminönü İlçesi, ? pafta, ? ada ? ve ? sayılı parsellerde bulunan ve UNESCO koruma kriterleri bakımından dünya kültür mirası açısından son derece önemli olan ve uluslararası bağıtlar uyarınca bilimsel/kültürel politikalar bağlamında özenle korunması için ülkemize çok önemli sorumluluklar yükleyen arkeolojik kazı alanı üzerine yapılması öngörülen ek otel inşaatlarına yönelik olarak, başta parsel özelinde alınan ilgili “Koruma Kurulu Kararları ile plan hükümleri`nin koruma hakkına aykırı olduğu, planların şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına uygun olmadığı” belirtilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgeler ile bilirkişi raporunun birlikte değerlendirilmesinden, dava konusu planın bu kısmında şehircilik ilkeleri, planlama esasları ve kamu yararına uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmaktadır.
2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi uyarınca 22.9.2005 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onanan 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada-Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının Süleymaniye, Sultanahmet, Barbaros Evleri Turizm Merkezleri kapsamında kalan ve 6 ayrı madde olarak belirtilen kullanım kararları ile 30 ayrı madde olarak sayılan plan uygulama hükümlerinin İstanbul İli Eminönü İlçesi, Sultanahmet Mahallesi, ? pafta, ? ada, ? ve ? sayılı parseller hariç diğer kısımları yönünden;
Dava dilekçesi ve eklerine göre, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin 9.5.2003 günlü, 307 sayılı kararı ile kabul edilen 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile getirilen 30 ayrı plan notuna İdare Mahkemesinde dava açılmıştır.
Dosyanın ve Danıştay Altıncı Dairesinin 19.12.2008 günlü E:2008/8420 K:2008/9262 sayılı kararının birlikte incelenip değerlendirilmesinden, dava konusu alanı da kapsayan 1/1000 ölçekli Tarihi Yarımada Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı İmar Planının 9.5.2003 günlü, 307 sayılı büyükşehir belediye meclisi kararıyla uygun görüldüğü, anılan planın 26.1.2005 günlü, 399 sayılı İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararı ile onanması üzerine planın Süleymaniye Turizm Merkezi, Barbaros Evleri Turizm Merkezi ve Sultanahmet Turizm Merkezini kapsayan kısımları nedeniyle 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığına gönderildiği, anılan Bakanlığın 22.9.2005 günlü işlemiyle de plan onayının yapıldığı ancak Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) 1/5000 ölçekli koruma amaçlı nazım imar planının onayına ilişkin İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu`nun 26.1.2005 günlü, 399 sayılı kararının İstanbul 8. İdare Mahkemesi`nin 29.11.2007 günlü E:2006/388 K:2007/2444 sayılı kararıyla iptal edildiği, anılan kararın ise Danıştay Altıncı Dairesinin yukarıda belirtilen kararıyla onandığı, diğer taraftan, İstanbul IV Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu`nun 26.3.2008 günlü, 2015 sayılı kararıyla, sözkonusu iptal kararının gerekçesi doğrultusunda 26.1.2005 günlü, 399 sayılı koruma bölge kurulu kararının kaldırılmasına, geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartlarının kabulüne, 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile ilgili müzakerelerin devamına karar verildiği anlaşılmaktadır.
Ayrıca, İstanbul Manifaturacılar Çarşısının bulunduğu alanda “Prestij Konut” kullanımı getirilmesine ilişkin 22.9.2005 onanlı 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planının iptali istemiyle Danıştay Altıncı Dairesinin E:2006/4483 sayılı dosyasında açılan davada, yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen raporun esas alınması suretiyle şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu planların iptaline 18.3.2009 günlü,K:2009/2592 sayılı kararla karar verilmiş, bulunmaktadır.
Bu durumda,1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) Koruma Amaçlı Nazım İmar Planına ilişkin koruma kurulu kararının İstanbul 8. İdare Mahkemesi`nin 29.11.2007 günlü E:2006/388 K:2007/2444 sayılı kararıyla iptal edilmesi ve İstanbul Manifaturacılar Çarşısının bulunduğu alanda “Prestij Konut” kullanımı getirilmesine ilişkin 22.9.2005 onanlı 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planının iptali istemiyle açılan davada Danıştay Altıncı Dairesinin 18.3.2009 günlü,E:2006/4483,K:2009/2592 sayılı kararıyla iptal kararı verilmesi karşısında davanın bu kısmının konusu kalmamıştır.
Açıklanan nedenlerle,dava konusu planların Sultanahmet Turizm Merkezi Kapsamında kalan İstanbul İli Eminönü İlçesi, Sultanahmet Mahallesi, ? pafta, ? ada, ? ve ? sayılı parsellere Turizm Tesis Alanı lejandı ile Arkeolojik Park Turizm ve Kültür Alanı kullanım kararı getirilmesine ve ilgi plan notlarına ilişkin kısmı yönünden iptaline,davanın diğer kısımlarına yönelik olarak ise karar verilmesine yer olmadığına kararı verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
Dava, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi uyarınca 22.9.2005 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onanan 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada-Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının Süleymaniye, Sultanahmet, Barbaros Evleri Turizm Merkezleri kapsamında kalan ve 6 ayrı madde olarak belirtilen kullanım kararları ile 30 ayrı madde olarak sayılan plan uygulama hükümlerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu planın şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına uygun olup olmadığının saptanabilmesi amacıyla Dairemizin 23.3.2007 günlü, 2006/7587 sayılı kararı üzerine 13.11.2007 gününde Naip Üye ? tarafından seçilen Prof.Dr, ? Prof.Dr. ? ve Prof. Dr.Y. Mimar ?`den oluşan bilirkişi kurulunca yerinde yapılan inceleme sonucunda düzenlenen raporda özetle ” İstanbul İi,Eminönü ve Fatih İlçelerini kapsayan Tarihi Yarımada`nın 12.7.1995 günlü,6848 sayılı İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararıyla Kentsel ve Tarihi Sit Kentsel ve Arkeolojik Sit ilan edildiği,2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi uyarınca 22.9.2005 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onanan 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada-Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı kapsamındaki 58 ada, 1 ve 2 sayılı parsellerin 6.9.1982 günlü, 17804 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen Sultanahmet Turizm Merkezi Alanı içinde kaldığı, anılan parseller üzerindeki Sultanahmet Ceza ve Tutukevinin Turizm amaçlı restorasyonu yapılarak İstanbul`a kazandırılması yanında üst ölçekli planlarda ve 1964 onanlı 1/5000 ölçekli nazım imar planında “Arkeolojik Park ve Sergi Alanı” işlevindeki ? olarak bilinen otelin bahçesinde ve toprak altındaki Roma-Bizans-Osmanlı Kültür Mirası`nın bilimsel ve denetimli bir kazıyla ülkemize ve tüm insanlığa kazandırılması kararının koruma ilkeleri açısından kamusal yarar taşıdığı ancak çelik konstrüksiyonlu ayaklar üzerinde zeminden bir kat yüksekten de başlasa 3 bloktan oluşan ek yapıların bu nitelikteki arkeolojik değerlerin üzerine ve Ayasofya ile Sultanahmet Camilerinin hemen önüne ve onların üçüncü boyuttaki etkilerini de olumsuz yönde etkileyecek biçimde dava konusu işlemle turizm tesis alanı lejantı ile işlev verilerek turistik tesis yapımı yönünde getirilen plan kararının bilimsel esaslara Etik değerlere, uluslararası/ulusal koruma hukukuna, şehircilik ve planlama ilkelerine tümüyle aykırı olduğu, ayrıca kamusal hiç bir yararının da bulunmadığı, dava konusu ? pafta, ? ada, ? ve ? sayılı parselleri de kapsayan Sultanahmet Meydanı`nın hem Cumhuriyet/Osmanlı Tarihi, hemde dünya tarihi açısından UNESCO kriterlerine göre son derece önemli olduğu, Dersaadet At Meydanı olarak bilinen bu alanın tarihsel süreçte Bizans İmparatorları ile Osmanlı Padişah ve anıtsal yapılarının yanıbaşında ve Bizans Saray kalıntıları ile 1933 yılında yangın sonucu yitirilen Osmanlı Adliye Sarayı arkeolojik kalıntıları üzerinde bulunduğu, Büyük Bizans Sarayının, bir bölümünün Topkapı Sarayı altından başlayarak ve dava konusu parsellerin altından devam ederek, denize kadar 100 dönümlük bir alanı kapsadığı, Roma döneminde “Nea (yeni)”, Bizans döneminde “Hipodrom”, Osmanlı döneminde “At Meydanı”, Geç Osmanlı dönemiyle Cumhuriyet döneminde “Sultanahmet Meydanı” olarak tarihe geçen ve dünya kültür mirası açısından 1. derece önemli olan ve bir bölümü yapılan kazılarla “Arkeolojik Park ve Sergi Alanı” olarak ortaya çıkarılan arkeolojik değerlerin üzerine yapılan ek otel inşaatlarının koruma ve şehircilik biliminin temel esaslarıyla örtüşmediği,ulaşım sistemi yönünden Yenikapı-Taksim Metro Güzergahına gelince; Metro Güzergahının Haliç`e kadar olan bölümüne ilişkin inşaat faaliyetlerinin %95 oranında tamamlandığı, bu güzergahın çok küçük bir bölümünün Süleymaniye Turizm Merkezi plan sınırları içinde kaldığı ve bu alanda metro inşaatının henüz başlamadığı, Metro Güzergahı`nın, Maslak-Levent-Taksim-Yenikapı-Ataköy Havaalanı bağlantılı olarak belirli noktalardaki transfer merkezleriyle başta proje ve uygulamalara başlamış/tamamlamış olan Marmaray ve diğer metro güzergahları ile Tarihi Yarımada ve Surdışı lastik tekerlekli diğer toplu taşıma sistemleriyle entegre olduğu ve İstanbul`un bütününe hizmet edecek biçimde ele alındığı için doğrudan kamu yararını taşıyan bir amaç güttüğü, Yenikapı-Taksim Metro Güzergahı`nın önemli bölümünün tamamlanmış olması nedeniyle teknik açıdan ve kamu yararı ön planda tutularak bu aşamada Güzergah değişikliğine dava konusu bu küçük alanda gerek olmadığı, ancak Suriçi`nde yapılan arkeolojik kazılarda, alanın hemen her bölgesinde zeminden 8-10 m derinlikteki bölgelerde Roma, 6-8 m derinliklerde Bizans, 2-6 m derinliklerde de Osmanlı Dönemi`ne ilişkin kültür varlıklarının bulunduğu bilimsel gerçeğinden hareketle, alt ölçekli kentsel tasarım projelerinin elde edilme sürecinde yapılması gerekli raylı ulaşım sisteminde yeraltı metro güzergahının Surdışı`ndan geçirilmesinin doğru olacağı, Suriçi`den ise zemin üzerinde yapılacak raylı ulaşım ağının (hafif metro ile) İstanbul Ulaşım Sistemiyle entegre edilmesinin olası kazı risklerini plan kararıyla baştan doğru yönelmek adına doğru bir planlama yaklaşımı olduğu, Yeraltı ve Katlı Otopark kararlarına yönelik olarak, Sultanahmet Turizm Merkezi ile Barbarosevleri Turizm Merkezinde dava konusu planla getirilen herhangi bir otopark kararının bulunmadığı, sadece Süleymaniye Turizm Merkezi kapsamında 4 adet yeraltı otoparkı ile 2 adet katlı otopark kararının bulunduğu, ancak Eminönü İlçe sınırları içinde bulunan 3 turizm merkezinden biri olan Süleymaniye Turizm Merkezinin 30.6.2007 günlü, 26568 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Bakanlar Kurulu`nun 2007/12286 sayılı kararı ile yürürlükten kaldırıldığı, Bakanlıkça onanan 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Planında Valilik ve Büyükşehir Belediyesi gibi prestij yapılarının dışında, İstanbul`un bütününe hizmet veren idari fonksiyon ve yönetim merkezlerinin Tarihi Yarımada dışına çıkarılması gerektiğinden bahisle Süleymaniye Turizm Merkezi Sınırları içinde Vefa`da bulunan İl Müftülüğü`nün Tarihi Yarımada Dışı`na çıkarılması gerektiği ileri sürülmüş ise de, İstanbul İl Müftülüğü`nün sosyal içerikli kentsel imaj ve simge oluşturan yönetim yapılarından biri olduğu, restorasyon çalışmasının “geçiş dönemi yapılaşma koşullarına” göre yapıldığı, planlama tekniği açısından koruma ilkelerine ve şehircilik esaslarına aykırı bir husus oluşturmadığı, İstanbul Üniversitesi`nin Rektörlük ve Hukuk Fakültesi gibi çekirdek üniteleri dışındaki Fakülte ve Birimleri`nin Tarihi Yarımada dışına çıkarılması, bunların yerine kültürel amaçlı işlevlerin getirilmesi gerektiği iddiasının ise sosyal içerikli kamusal bir yarar sağlamadığı, Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinden buyana gerek fiziksel alan ve mekanlar gerekse üniversite kimliği açısından burada ilk ve en önemli simgelerden olarak mimari kimliklerden çok imaj değeri açısından korunması gereken yapılar olması yanında özgün bir kimlik oluşturan bu işlevin bu alanda gelişme göstermesinin koruma ilkeleri ile örtüşen bir kavram olduğu belirtilmiş bulunmaktadır.
Anılan bilirkişi raporu taraflara tebliğ edilmiş, davalı idarelerin rapora itirazları ve itirazlarda sunulan bilgi ve belgeler gözönünde bulundurularak dosyanın incelenmesine geçilmiştir.
Dava dilekçesine göre, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi uyarınca 22.9.2005 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onanan 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada-Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının Tarihi Yarımada`nın Süleymaniye, Sultanahmet ve Barbarosevleri Turizm Merkezleri kapsamında kalan ? pafta, ? ada, ? ve ? sayılı parsellere Arkeolojik Park ve Sergileme Alanı fonksiyonu yerine Turizm Tesis Alanı fonksiyonu getirilmesi ve ilgili plan notlarının, Ulaşım Sistemi açısından Taksim-Yenikapı Metro Güzergahı ile ilgili plan kararının, Suriçi`ndeki katlı otopark ve yer altı otoparkı kararlarının, Vefa`da, Süleymaniye Cami Külliyesi karşısında bulunan İstanbul İl Müftülüğü kullanım kararının, Beyazıttaki ana yapılanmalar dışındaki İstanbul Üniversitesi alanları ile ilgili plan kararlarının ve bu alanlarda getirilmiş olan yeni yapılanma hükümlerinin ve İstanbul Manifaturacılar Çarşısı tesislerinin bulunduğu alana Prestij Konut Alanı kullanım kararı getirilmesine ve plan genelinde 30 plan notunun iptali istenilmektedir.
Olayda Tarihi Yarımada ve Suriçi`nin bütününe ilişkin olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan 1/5000 ölçekli “Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı İmar Planı”nın dava konusu Turizm Merkezleri planlama alanlarını da içine alacak biçimde İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi `nin 9.5.2003 günlü,307 sayılı kararı ile uygun görülerek ilgili koruma bölge kurulunun 26.1.2005 günlü,399 sayılı kararıyla onanmış,anılan planın Turizm Merkezleri kapsamında kalan kısımları ise 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu`nun 7. maddesi uyarınca 22.9.2005 günlü Kültür ve Turizm Bakanlığı işlemi ile onaylanmak suretiyle yürürlüğe girmiştir.
Bilirkişi raporunda dava dilekçesinde iptali istenilen plan notlarının Tarihi Yarımada`nın turizm merkezleri dışında kalan kısımlarına yönelik olduğu belirlemesinde bulunularak rapor kapsamı dışında tutulmuş Taraflara tebliğ edilen anılan rapora davalı idarelerce yapılan itiraz dilekçelerinde dava dilekçesinde sayısı 30 olarak belirtilen plan notlarının turizm merkezi kapsamına da ilişkin olduğu noktasında herhangi bir itiraz gelmemiştir.
Diğer taraftan, dava dilekçesi eklerine göre,Tarihi Yarımada`nın Turizm Merkezi kapsamı dışında kalan kısımlarına yönelik olarak İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin 9.5.2003 günlü, 307 sayılı kararı ile kabul edilen 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile getirilen 30 ayrı plan notuna İdare Mahkemesinde dava açılmış bulunmaktadır.
Anılan belirlemeler ışığında, uyuşmazlığın Sultanahmet Turizm Merkezi kapsamında kalan İstanbul İli,Eminönü İlçesi,Sultanahmet Mahallesi,67 pafta, 58 ada, 1 ve 2 sayılı parsellere Turizm Tesis Alanı lejandı ile Arkeolojik Park,Turizm ve Kültür Alanı kullanım kararı getirilmesine ve ilgili plan notlarına ilişkin kısmının değerlendirilmesine geçilmiştir.
Davalı idarece anılan kullanım kararının getirilmesine ilişkin olarak öne sürülen nedenler, bilirkişi raporunda yer alan tesbitlerle birlikte değerlendirildiğinde,10.7.1981 günlü,13012 sayılı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu kararıyla korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilen,kentsel ve arkeolojik sit alanında kalan,koruma grubu II olarak belirlenen anılan parseller üzerindeki Eski Sultanahmet Cezaevi ve Tevkifevi yeni ? Otel bahçesindeki Arkelolojik park ve kazı alanına ek otel inşaatları yapılmasının temelini oluşturan ve toprak altındaki Roma-Bizans-Osmanlı Kültür Mirası`nı yok sayan, ulusal-uluslararası koruma hukukuyla bağdaşmayan ve kamu yararı kavramıyla örtüşmeyen söz konusu kullanım kararı ile bu kullanımı detaylandıran plan notlarında hukuka uyarlık görülmemiştir.
Dava konusu 22.9.2005 onanlı 1/5000 ölçekli koruma amaçlı nazım imar planının İstanbul Manifaturacılar Çarşısının bulunduğu alana “Prestij Konut” kullanımı getirilmesine ilişkin kısmının iptali istemine gelince;
İstanbul Manifaturacılar Çarşısının bulunduğu alanda “Prestij Konut Alanı” kullanımı getirilmesine ilişkin 22.9.2005 onanlı 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planının iptali istemiyle Dairemizin E:2006/4483 sayılı dosyasında açılan davada, İDDKnun 8.5.2008 günlü E:2008/189 sayılı kararı sonrasında, yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda düzenlenen raporda; dava konusu taşınmazların 1980 onay tarihli 1/50.000 ölçekli İstanbul Metropolitan Alan nazım imar planında “M” lejantı ile belirlenen merkezi iş alanında kalması nedeniyle getirilen konut fonksiyonunun anılan plana aykırı olduğu, dava konusu koruma amaçlı imar planlarıyla 3194 sayılı Yasanın 5. ve 6. maddelerinde açıklanan üst ölçekli planlarla doğru bir korelasyon ve kademelenmenin kurulamamış olması yanında, onanlı planlarda “Prestij Konut” lejandı ile belirlenen işlevin, Bakanlar Kurulu kararı ile “Süleymaniye Turizm Alanı” ilan edilen bu alana getirilen turizm işlevi ile çeliştiği, bu hususun başta 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu ve buna ilişkin yönetmelik hükümlerine aykırı bir durum oluşturduğu, bu planlarla beklenen/hedeflenen temel ve stratejik amacın gerçekleşemeyeceği, alana ilişkin sorunların kaynağında, gerekçeleri doğru bir şekilde saptanmamış ve bilimsel tabana oturmayan Turizm işlevinin sosyal çöküntüye neden olduğu ve gece-gündüz nüfus dengesine olumsuz etkisi bulunduğu savı ile dava konusu alana getirilen plan kararlarının bulunduğu, zira koruma amaçlı planlama çalışmalarının temel ve stratejik görevlerinden birinin koruma/kullanma dengelerinin o kent parçasının sağlıklı bir yaşam alanına dönüştürülmesi için doğru işlevle kurgulanmasını içerdiği Koruma konusunda 17. yüzyıldan bu yana koruma bilincinin yerleştiği ve doğru uygulandığı Batılı Kentler`de arkeolojik-tarihi kentsel sit özelliği taşıyan mekanların içerdiği kültürel dinemikler bağlamında turizm işlevi ile koruma kullanma dengeleri gözetilerek çekici ve gece-gündüz sağlıklı bir biçimde yaşayan mekanlar haline getirildiğinin görüldüğü Turizme yönelk işlevlerin salt konaklama olmayıp (gece nüfusu) ticaret, sosyal, rekreaktif (lokanta,cafe v.b) kullanımları da (gündüz nüfusu) kapsadığı, sit alanı ilan edilen Tarihi Yarımada`yı yaşamayan, belli bir dönemin kayıp yapılarını restütite ederek ya da belli bir döneme ilişkin yapı tipolojilerini yansıtan ve bir tür imitasyon olan yeni yapılarla donatarak korumak ya da “müze kent” kavramı ile dondurmanın, günümüz planlama anlayışına uymadığı, özellikleri nedeni ile Süleymaniye Barbaros Evleri ve Sultanahmet Turizm Merkezleri`ni kapsayan 06.12.2005 tarihinde 356 sıra ile UNESCO tarafından “Dünya Miras” listesine alınan Tarihi Yarımadada yer alan dava konusu Yapı Topluluğunun (İMÇ Blokları) da Cumhuriyet Dönemi`nin yarışmalarla elde etmiş, modern mimarlık`ın önemli örneklerinden birini oluşturduğu, 2700 yıllık geçmişe sahip ve Roma, Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi maddi kültür ögelerini içeren Tarihi Yarımadanın, birbirleriyle etkileşim içinde ve birbirini tamamlayan bir kültür mozayiği olarak koruma/kullanma dengeleri gözetilerek bütünsellik içerisinde korunması ve iyileştirilmesinin gerektiği, inceleme konusu alan ve yakın çevresinin yangın sonrası imar faaliyetleri nedeni ile Unkapanı-Beyazıt-Aksaray arasında ulaşıma açılan Atatürk Bulvarı`nın batı kanadında yer alan Zeyrek S.S.K Binası`nın parçalı mimari kimliğine koşut olarak doğu kanadında avlulu ve parçalı karakterde yer alan İMÇ bloklarının da Süleymaniye Külliyesi`ne yer yer açılarak özgün bir modern mimarlık anlayışı ile tasarlandığı, nitekim bu mimari kimlik nedeni ile S.S.K binasının ilgili Koruma Kurulu tarafından Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık örneği olarak tescil edildiği, yöreye ilişkin 1990 onanlı Nazım Plan lejantlarında dava konusu alanda yer alan İMÇ bloklarının “1. Derece Korunacak Yapılar” olarak tanımlandığı, İMÇ Blokları`nın iki aşamalı yarışmalarla elde edildiği, özgün mimari kimliği ve Atatürk Bulvarı`nın her iki tarafında bulunan ödül almış Cumhuriyet Dönemi yapıları ile değişik dönem kültür mirası (Doğu Roma, Bizans, Osmanlı ve erken/geç dönem Cumhuriyet Yapıları) ile bütünleşmiş olarak Süleymaniye Külliyesi`ne saygılı bir ölçek oluşturduğu ve ekonomik/işlevsel ömrünü sürdürdüğü Turizmi Teşvik Kanunu ile Turizm Merkezlerinde turizm amaçlı Nazım ve Uygulama İmar Planları`nın yapılması öngörülmüş olmasına rağmen, dava konusu “Süleymaniye Turizm Merkezi” alanında yer alan taşınmazlara “prestij konut ve arasta karakterinde çarşı” gibi konut işlevi verilmesine yönelik bir plan değişikliğinin şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına uygun olmadığı” belirtilmiş bulunmaktadır.
Anılan rapordaki belirlemeler karşısında, söz konusu kullanım kararı yönünden dava konusu koruma amaçlı nazım imar planında şehircilik ilkeleri, planlama esasları ve kamu yararına uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Nitekim, Dairemizin 18.03.2009 günlü E:2006/4483 K:2009/2592 sayılı kararıyla anılan kullanım kararı yönünden 22.09.2005 onanlı 1/5000 ölçekli koruma amaçlı nazım imar planının iptaline karar verilmiş bulunmaktadır.
Diğer taraftan, Dosyanın Danıştay Altıncı Dairesinin 19.12.2008 günlü E:2008/8420 K:2008/9262 sayılı kararıyla birlikte değerlendirilmesinden; Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) 1/5000 ölçekli koruma amaçlı nazım imar planının onayına ilişkin İstanbul 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu`nun 26.1.2005 günlü, 399 sayılı kararı İstanbul 8. İdare Mahkemesi`nin 29.11.2007 günlü E:2006/388 K:2007/2444 sayılı kararıyla iptal edildiği, anılan kararın ise Dairemizin 19.12.2008 günlü E:2008/8420 K:2008/9262 sayılı kararıyla onandığı anlaşılmaktadır.
Devam eden süreçte, anılan iptal kararı üzerine İstanbul IV Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu`nun 26.3.2008 günlü, 2015 sayılı kararıyla İstanbul 8. İdare Mahkemesinin iptal kararının gerekçesi doğrultusunda 26.1.2005 günlü, 399 sayılı koruma bölge kurulu kararının kaldırılmasına, geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartlarının kabulüne, 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada (Eminönü-Fatih) Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı ile ilgili müzakerelerin devamına karar verilmiş bulunmaktadır.
Bu durumda, plan bütünü açısından dava konusu 1/5000 ölçekli koruma amaçlı nazım imar planının dayanağı koruma kurulu kararının yargı kararı ile iptal edilmiş olması nedeniyle anılan planda hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Ayrıca, plan kapsamında bulunan ve Sultanahmet Turizm Merkezi içinde kalan İstanbul İli, Eminönü İlçesi, Sultanahmet Mahallesi, ? pafta, ? ada, ? ve ? sayılı parsellere Turizm Tesis Alanı lejandı ile Arkeolojik Park,Turizm ve Kültür Alanı kullanım kararı getirilmesi ve ilgili plan notları ile İstanbul Manifaturacılar Çarşısının bulunduğu alana “Prestij Konut Alanı” kullanımı getirilmesi yönlerinden dava konusu planda şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına da uyarlık bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, 22.9.2005 tarihinde onanan 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada-Eminönü İlçesi Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının Süleymaniye, Sultanahmet, Barbaros Evleri Turizm Merkezleri kapsamında kalan ve 6 ayrı madde olarak belirtilen kullanım kararının İPTALİNE, aşağıda dökümü yapılan 7.735,70 TL. yargılama giderleri ile karar verildiği tarihte yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine göre 575,00 TL. vekalet ücretinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine Keşif avansından artan 2.500,00 TL`nin davacıya iadesine 13.11.2009 gününde oybirliğiyle karar verildi.