775 sayılı Gecekondu Kanunu’ndan doğan imar konusundaki hak ve yetkilerinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredildiği
İSTEMİN KONUSU: İstanbul 11. İdare Mahkemesinin 24/02/2016 tarih ve E: 2015/39, K: 2016/356sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ: Dava konusu istem: İstanbul İli, Başakşehir İlçesi, A1) bölgesinde yer alan 879 ada, 4 parsel sayılı “gecekondu önleme bölgesi” ve “toplu konut alanı” ilan edilen bölgede yer alan taşınmazın “BHA (İBB Toplu Ulaşım Park Alanı)”na alınmasına yönelik 12.12.2014 tarih, 1893 sayılı İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi kararı ile onaylanan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli plan değişikliklerinin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; dava konusu 879 ada, 4 parsel sayılı taşınmazı kapsayan alanın 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın 08.05.2007 tarih, 2221 sayılı işlemi ile gecekondu önleme bölgesi, İstanbul Valiliğinin 05.12.2007 tarih, 16529 sayılı oluru ile de toplu konut alanı ilan edildiği, söz konusu alanlarda plan yapma ve yaptırma yetkisinin Toplu Konut İdaresi Başkanlığına ait olduğu, dava konusu plan değişikliklerinin ise Toplu Konut İdaresinin görüşü dahi alınmaksızın İstanbul Büyükşehir Belediyesince yapıldığı anlaşıldığından, dava konusu işlemde yetki unsuru yönünden hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmış.
Belirtilen gerekçelerle hukuka aykırı bulunan dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri Genel Müdürlüğünün talebi üzerine dava konusu imar planı değişikliğinin yapıldığı, plan yapma ve değiştirme yetkisinin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına ait olduğu ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ K3’INDÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin reddi ile sonucu itibariyle usul ve yasaya uygun olan Mahkeme kararının aşağıdaki gerekçeyle onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY: İstanbul İli, Başakşehir İlçesi, A1, 879 ada, 4 parsel sayılı taşınmazı kapsayan alan 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın 08.05.2007 tarih ve 2221 sayılı işlemi ile gecekondu önleme bölgesi ilan edilmiş, İstanbul Valiliğinin 05.12.2007 tarihli, 16529 sayılı oluru ile de toplu konut alanı ilan edilmiş, daha sonra ise 13.08.2012 tarihli ve 2012/3573 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile söz konusu taşınmazın yeni yerleşim alanı olarak kullanılması amacıyla 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 2. maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında Çevre ve Şehirilik Bakanlığı yetkilendirilmiştir. İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin 12.12.2014 tarih, 1893 sayılı kararı ile kabul edilen 1/1000 ölçekli uygulama ve 1/5000 ölçekli nazım imar plan değişikli ile dava konusu taşınmazın fonksiyonu “resmi kurum alanı”ndan “BHA (İBB Toplu Ulaşım Park Alanı)” na dönüştürülmüş, anılan belediye meclis kararına karşı yapılan itirazın zımnen reddedilmesi üzerine bakılan dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT: 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun 1. maddesinde;“Mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapımının önlenmesive bu amaçlarla alınması gereken tedbirler hakkında bu kanun hükümleri uygulanır” hükmüne, 2. maddesinde;“Bu kanunda sözü geçen (Gecekondu) deyimi ile, imar ve yapı işlerini düzenliyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalınmaksızın, kendisine ait olmıyan arazi veya arsalar üzerinde, sahibinin rızası alınmadan yapılan izinsiz yapılar kastedilmektedir” hükmüne, 19. maddesinde; “Islaha muhtaç veya tasfiyesi gereken gecekondu bölgeleri ile yeniden halk konutu veya nüve konut yapımına tahsis edilecek sahaların seçimi, haritalarının hazırlanması, imar ve ıslah planlarının düzenlenmesi, Toplu Konut İdaresi Başkanlığının denetimi altında, ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, hazırlanan harita ve planları redde, düzeltilmek üzere geri göndermeye, olduğu gibi veya değiştirerek onaylamaya ve lüzum gördüğü hallerde bu hizmetleri kendisi yapmaya veya yaptırmaya yetkilidir. Onaylanarak kesinleşen planlar belediye dairesinde herkesin görebileceği bir yerde bir ay süre ile asılır ve keyfiyet mutat vasıtalarla halka duyurulur” hükmüne, Geçici 9. maddenin 2. fıkrasında;“Bu Kanun hükümleri uyarınca Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca başlatılmış veya planlanmış iş ve işlemler; bu işlere ilişkin her türlü hak, yetki ve görevler, alacak, borç ve mükellefiyetler Toplu Konut İdaresi Başkanlığına devredilmiştir. Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca başlatılmış veya planlanmış işleri yürütmeye, bu konuda yeni işler yapmaya, gerekli görülenleri belediyelere devretmeye veya tasfiye etmeye yetkilidir.” hükmüne ve Ek 2. maddesinin yollama yaptığı “775 sayılı Ana Kanuna İşlenemeyen Hükümler” başlığı altında yer alan02.03.1988 tarihli, 3414 sayılı Kanun’un 1. maddesinde ise; ”775 sayılı Gecekondu Kanununun belediye sınırları ile mücavir alanlardaki tatbikatı için Toplu Konut İdaresi Başkanlığına verilen hak, yetki ve görevler ilgili belediyelere devredilmiştir. Belediyeler bu hak, yetki ve görevleri yetkili organları eliyle kullanırlar. Büyükşehirlerde bu Kanunun tatbikatı büyükşehir belediyelerinin koordinatörlüğünde ilçe belediyelerince yapılır.” hükmüne yer verilmiştir.
2985 sayılı Toplu Konut Kanunu’nun 4. maddesinde; “Başkanlık, gecekondu dönüşüm projesi uygulayacağı alanlarda veya mülkiyeti kendisine ait arsa ve arazilerde veya valiliklerce toplu konut iskan sahası olarak belirlenen alanlarda çevre ve imar bütünlüğünü bozmayacak şekilde her tür ve ölçekteki planlar ile imar planlarını yapmaya, yaptırmaya ve tadil etmeye yetkilidir.” hükmüne, Ek 7. maddesinde ise; “Başkanlık gecekondu bölgelerinin tasfiyesine veya iyileştirilerek yeniden kazanımına yönelik olarak gecekondu dönüşüm projeleri geliştirebilir, inşaat uygulamaları ve finansman düzenlemeleri yapabilir. Bu amaçla gecekondu bölgelerinde, gerçek kişilerin ve özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetinde bulunan gayrimenkuller ile 24.02.1984 tarihli, 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanuna göre hak sahibi olan kişilerin haklarına konu gayrimenkullerin değeri Başkanlık tarafından tespit edilir ve Başkanlık bu kişilerle proje çerçevesinde anlaşmalar yapabilir. Bu anlaşmaların usul ve esaslarını belirlemeye Başkanlık yetkilidir.” hükmü yeralmıştır.
04.07.2011 tarihli, 27984 sayılı (mükerrer) Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin “Görevler” başlıklı 2. maddesinin, 16.05.2012 tarihli, 6306 sayılı Kanun’un 19. maddesi ile değişik (ğ) fıkrasında; “…02.03.1984 tarihli, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile 20.07.1966 tarihli, 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan uygulamalara ilişkin her tür ve ölçekte etüt, harita, plan ve parselasyon planlarını yapmak, yaptırmak, onaylamak, ruhsat işlerini gerçekleştirmek, yapı kullanma izinlerini vermek ve bu alanlarda kat mülkiyetinin kurulmasını sağlamak” görevinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevi olduğu hüküm altına alınmış olup, bu haliyle 16.05.2012 tarihinden itibaren Toplu Konut İdaresi Başkanlığının 775 sayılı Gecekondu Kanunu’ndan doğan imar konusundaki hak ve yetkilerinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığına devredildiği anlaşılmaktadır.
644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 648 sayılı KHK ile değişik “Görevler” başlıklı 2. maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde , Bakanlığı’nın görevlerinden birisinin de; “Her tür ve ölçekteki fiziki planlara ve bunların uygulanmasına yönelik temel ilke, strateji ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak, Bakanlar Kurulunca yetkilendirilen alanlar ile merkezi idarenin yetkisi içindeki kamu yatırımları, mülkiyeti kamuya ait arsa ve araziler üzerinde yapılacak her türlü yapı, milli güvenliğe dair tesisler, askeri yasak bölgeler, genel sığınak alanları, özel güvenlik bölgeleri, enerji ve telekomünikasyon tesislerine ilişkin etütleri, harita, her tür ve ölçekte çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini resen yapmak, yaptırmak, onaylamak ve başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde yetkili idarelerce ruhsatlandırma yapılmaması halinde resen ruhsat ve yapı kullanma izni vermek” olduğu ifade edilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME: İdare Mahkemesince, dava konusu taşınmazı kapsayan alanın 775 sayılı Gecekondu Kanunu uyarınca Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın 08.05.2007 tarih ve 2221 sayılı işlemi ile gecekondu önleme bölgesi ilan edildiği, İstanbul Valiliğinin 05.12.2007 tarih, 16529 sayılı oluru ile de toplu konut alanı ilan edildiği, söz konusu alanlarda plan yapma ve yaptırma yetkisinin Toplu Konut İdaresi Başkanlığına ait olduğu, dava konusu plan değişikliklerinin ise Toplu Konut İdaresinin görüşü dahi alınmaksızın İstanbul Büyükşehir Belediyesince yapıldığı anlaşıldığından, dava konusu işlemde yetki unsuru yönünden hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle iptaline karar verilmiş ise de, 13.08.2012 tarihli ve 2012/3573 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile dava konusu taşınmazın da içinde bulunduğu alanın yeni yerleşim alanı olarak kullanılmasının amaçlandığı, bu amacın gerçekleştirilmesi için 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 2. maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında Çevre ve Şehirilik Bakanlığının yetkilendirildiği anlaşıldığından, dava konusu taşınmaza ilişkin her tür ve ölçekte çevre düzeni, nazım ve uygulama imar planlarını, parselasyon planlarını ve değişikliklerini resen yapmak, yaptırmak, onaylamak yetkisinin Çevre ve Şehirilik Bakanlığına ait olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, dava konusu işlemlerin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında sonucu itibariyle isabetsizlik bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
- Davalının temyiz isteminin reddine,
- Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptali yolundaki İstanbul 11. İdare Mahkemesinin 24/02/2016 tarih ve E: 2015/39, K: 2016/356 sayılı temyize konu kararının yukarıda belirtilen gerekçe ileONANMASINA,
- 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere 14/12/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.