6306 sayılı Kanun kapsamında yeninden inşa edilecek ruhsatlı yapılar için belediyelerce daha önceden alınan harç ve ücretlerin tahsil edilip edilmediğine bakılmaksızın sadece kullanım maksadı değişiklikleri ile yapı alanındaki artışlar için hesaplanan harç ve ücret farklarının alınması yerinde olacaktır.
İSTEMİN KONUSU: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E: …, K: … sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Çorum ili, Merkez, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı davacıya ait taşınmaza yönelik inşaat ruhsatı verilmesi istemiyle yapılan başvurusu sırasında davacı adına 120.910,00 TL otopark bedeli tahakkuk ettirilmesine dair işlemin iptali ile tahsil edilen bedelin yasal faizi ile birlikte iadesine karar verilmesi istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E: …, K: … sayılı kararda; Otopark Yönetmeliği uyarınca, yapı ruhsatı alınması aşamasında parselde karşılanamayan araç sayısına göre belirlenen otopark bedelinin %25’nin yapı ruhsatının onaylanması aşamasında tahsili mümkün olduğundan davalı idare tarafından hesaplanan ve toplam otopark bedelinin %25’ine tekabül eden 120.910,00-TL tutarındaki bedelin tahakkuk ettirilmesine dair işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI: Davalı idare tarafından otopark bedeli olarak istenen bu tutarın fahiş olduğu, müteahhitlerin inşaat yapmasına engel olacak nitelikteki bu bedellerin Otopark Yönetmeliğinin amacına aykırılık taşıdığı, kendisine otopark olarak kullanması için gösterilen bir yer bulunmadığından otopark ücreti tahakkuk ettirilmesinde hukuka aykırılık bulunduğu iddiaları ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Dava konusu işlemin mevzuata ve hukuka uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …’IN DÜŞÜNCESİ: Temyiz isteminin kabulü ile Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bozulmasına karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY: Dava, Çorum ili, Merkez, … Mahallesi, … ada, … parsel sayılı davacıya ait taşınmaz için yapı ruhsatı verilmesi istemiyle yapılan başvurusu sırasında davacı adına 120.910,00 TL otopark bedeli tahakkuk ettirilmesine dair işlemin iptali ile tahsil edilen bedelin yasal faizi ile birlikte iadesine karar verilmesi istemiyle açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT: 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un 2. maddesinde ”riskli alan” ve ”riskli yapı” kavramlarının tanımlarına yer verilmiştir. Buna göre, riskli alan; zemin yapısı veya üzerindeki yapılaşma sebebiyle can ve mal kaybına yol açma riski taşıyan, Bakanlık veya idare tarafından Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının görüşü de alınarak belirlenen ve Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu’nca kararlaştırılan alanı, riskli yapı ise; riskli alan içinde veya dışında olup ekonomik ömrünü tamamlamış olan ya da yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıdığı ilmî ve teknik verilere dayanılarak tespit edilen yapıyı ifade etmektedir.
Aynı Kanun’un dava konusu işlem tesis edildiği tarih itibariyle yürürlükte bulunan haliyle, 7. maddesinin 9. fıkrasında; ”Bu Kanun uyarınca yapılacak olan işlem, sözleşme, devir ve tesciller ile uygulamalar, noter harcı, tapu harcı, belediyelerce alınan harçlar, damga vergisi, veraset ve intikal vergisi, döner sermaye ücreti ve diğer ücretlerden; kullandırılan krediler sebebiyle lehe alınacak paralar ise banka ve sigorta muameleleri vergisinden müstesnadır.”, 10. fıkrasında ise; ”Riskli alanlarda, rezerv yapı alanlarında ve riskli yapıların bulunduğu parsellerde, gerçek kişilerce ve özel hukuk tüzel kişilerince uygulamada bulunulması hâlinde, yapıların mevcut alanları için daha önce belediyelerce alınan harç ve ücretlere ilave olarak, sadece kullanım maksadı değişiklikleri ile yapı alanındaki artışlar için hesaplanan harç ve ücret farkları alınır.” hükümleri bulunmaktadır.
3194 sayılı İmar Kanununun 37. maddesinde, “İmar planlarının tanziminde planlanan beldenin ve bölgenin şartları ile müstakbel ihtiyaçlar gözönünde tutularak lüzumlu otopark yerleri ayrılır. Otopark ihtiyacı bulunan bina ve tesislere lüzumlu otopark yeri tefrik edilmedikçe yapı izni, otopark tesis edilmedikçe de kullanma izni verilmez. Kullanma izni alındıktan sonra otopark yeri, plana ve yönetmelik hükümlerine aykırı olarak başka maksatlara tahsis edilemez. bu fıkra hükmüne aykırı hareket edildiği takdirde ilgili idarece yapılacak tebligat üzerine en geç üç ay içerisinde bu aykırılık giderilir. mülk sahibi tebligata rağmen müddeti içerisinde gerekli düzeltmeyi yapmaz ise, belediye encümeni veya il idare kurulu kararı ile bu hizmet ilgili idarece yapılır ve masrafı mal sahibinden tahsil edilir.” hükmü yer almaktadır.
Yeni yapıya ilişkin yapı ruhsatının düzenlendiği tarihte yürürlükte bulunan 01/07/1993 tarihli Otopark Yönetmeliğinin “Genel Esaslar” başlıklı 4. maddesinin (f) fıkrasının 2. bendinde “..parselinde otopark ihtiyacı karşılanamayan durumlarda belediyesince veya valilikçe bu Yönetmelik hükümlerine göre belirlenecek otopark bedeli alınır. (Ek üçüncü paragraf: RG-22/04/2006-26147) Otopark bedeli alınan parsellerin otopark ihtiyacının belediye veya valilikçe karşılanması zorunludur. Otopark ihtiyacı parselinde karşılanamayan ve idaresince İmar Kanununun 37 nci maddesine göre otopark tesis edilemeyen alanlarda otopark bedelinin arsa payı hariç %25’i yapı ruhsatının verilmesi sırasında nakden, kalan %75’i ve arsa payı ise belediyesince veya il özel idaresince parselin otopark ihtiyacı karşılandıktan en geç doksan gün sonra o yıla ait miktarlara göre değerlendirilerek tahsil edilir. Yapı ruhsatı düzenleme aşamasında ödemelere ilişkin taahhütname alınır ve tapu kütüğüne bu hususta şerh düşülür. Plansız alanlarda otoparkın parselinde veya yapıda karşılanması zorunludur.” hükmüne yer verilmiştir.
22/02/2018 tarih ve 30340 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 15/09/2018 tarihinde yürürlüğe giren Otopark Yönetmeliği’nin “Amaç ve kapsam” başlıklı 1. maddesinde; “Bu Yönetmeliğin amacı, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu kapsamında kalan belediyelerde, son nüfus sayımına göre nüfusu 10000 ve daha fazla olan yerleşmelerde, nüfusu 10000’den az olmakla birlikte imar planı onaylanmış yerleşmelerde ve alanlarda ve imar planı bulunmamakla beraber bu Yönetmeliğin uygulanacağına dair idarelerce karar alınan bütün yerleşmelerde, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapı ruhsatı düzenlenecek binalarda araçların yol açtığı parklanma ve trafik sorunlarının çözümü için otopark yapılmasını gerektiren bina ve tesislerde otopark ihtiyacının miktar, ölçü ve diğer şartlarının tespit ve giderilme esaslarını düzenlemektir.” hükmüne, “Otopark bedelinin tespit, tahakkuk ve tahsili” başlıklı 12. maddesinde; “… Otopark bedelinin hesabında, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (ç) bendinde belirtilen birim park alanları ile Ek-1’de belirtilen otopark sayısı esas alınır… Otopark bedelleri kamu bankalarından herhangi birinde açılacak otopark hesabına yatırılır. Bu hesapta toplanan meblağa yasaların öngördüğü faiz oranı uygulanır. 5216 sayılı Kanun kapsamında kalan belediyelerde, büyükşehir belediyesince ilçe belediyeleri adına otopark hesabı açtırılır. İlçe belediyeleri hesabında toplanan otopark meblağı, büyükşehir belediyelerince o ilçe sınırları içerisinde yapılacak veya yaptırılacak bölge veya genel otoparkları için kullanılır. Otopark bedeli alınan parsellerin otopark ihtiyacının ilgili idarece genel veya bölge otoparklarında karşılanması zorunludur. Büyükşehirlerde otopark bedeli alınan parsellerin otopark ihtiyacının büyükşehir belediyesince karşılanması zorunludur. Tahsis edilen alanın kamulaştırılması veya herhangi bir nedenle kullanılamaz hale gelmesi durumunda yeni bir otopark alanı tahsis edilir. Yapı ruhsatının iptali durumunda otopark için alınan bedel o yıla göre hesaplanacak miktar üzerinden geri ödenir. Otopark bedeli tahsil edilmeden yapı ruhsatı düzenlenmez. Tahsilat makbuzunda, yapının ada ve parsel numarası ve tahsilatın kaç araçlık otopark yeri için yapıldığı da belirtilir. Bu makbuzun bir nüshası yapının ruhsat dosyasında bulundurulur.” hükmüne yer verilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın incelenmesinden, dava konusu taşınmaz üzerinde bulunan 81 m2 ve 966 m2’lik iki adet yapıya ilişkin olarak 04/03/2016 ve 25/03/2016 tarihli riskli yapı belgelerinin düzenlendiği, riskli yapı tespiti sonrasında 30/06/2016 tarihli yıkım ruhsatı uyarınca 13/08/2016 tarihinde taşınmazın üzerinde bulunan yapının yıkıldığı, davacı tarafından dava konusu parsel üzerinde yapılmak istenilen yapının inşaası için yapı ruhsatı başvurusunda bulunulması üzerine davalı idarenin 23/02/2017 tarihli yazısıyla, davacıdan yapı ruhsatı verilecek taşınmazın ihtiyacı olan ancak parselinde karşılanamayan 84 araçlık otopark bedelinin peşin olarak ödenmesi gereken %25’lik kısmına denk gelen 120.910,00-TL’nin talep edildiği, davacı tarafından otopark bedelinin %25’lik kısmının peşin olarak ödenmesi üzerine
… tarih ve … sayılı yapı ruhsatının düzenlendiği, yapı ruhsatında dava konusu parsele ilişkin olarak 18/08/2016 tarihli riskli yapı belgesinin bulunduğu notuna yer verildiği, … tarih ve …sayılı riskli yapı belgesinde, taşınmaz üzerinde bulunan riskli yapının yıkım ruhsatı uyarınca yıkıldığı, bu nedenle tapu kütüğünden taşınmaz üzerindeki riskli yapı şerhinin kaldırılmasının uygun olduğu, tapu kaydında riskli yapı şerhi kaldırılmış olsa dahi söz konusu taşınmazla ilgili olarak yapılacak her türlü işlem, sözleşme, devir, tescil ve diğer uygulamaların 6306 sayılı Kanun’da belirtilen harç, vergi ve ücretlerden muaf olduğu ifadelerine yer verildiği, … tarih ve ….sayılı yeni yapıya ilişkin yapı ruhsatında taşınmaz üzerinde inşa edilecek yapının toplam inşaat alanının 4.733 m2 olduğu görülmüştür.
İşlem tarihi itibariyle yürürlükte olan 6306 sayılı Kanunun 7. maddesinin 9. fıkrasında riskli yapı kapsamında yıkılarak yeniden yapılacak olan yapılara ilişkin olarak, yapıların mevcut alanları için daha önce belediyelerce alınan harç ve ücretlere ilave olarak, sadece kullanım maksadı değişiklikleri ile yapı alanındaki artışlar için hesaplanan harç ve ücret farklarının alınacağı hükme bağlanmıştır. Söz konusu madde metninde geçen “alınan” ifadesinin “tahsil edilen” şeklinde yorumlanması mümkün olmadığından, ruhsatlı yapılar için belediyelerce daha önceden alınan harç ve ücretlerin tahsil edilip edilmediğine bakılmaksızın sadece kullanım maksadı değişiklikleri ile yapı alanındaki artışlar için hesaplanan harç ve ücret farklarının alınması yerinde olacaktır.
Uyuşmazlıkta, dava konusu taşınmaz üzerindeki yıkılan riskli yapı veya yapılar için otopark ücreti ödenip ödenmediğinin anlaşılabilmesi için öncelikle riskli yapı olduğu tespit edilen binalar için yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni düzenlenip düzenlenmediğinin ortaya koyulması gerekmektedir. Zira, bu yapıların yapı kullanma izni bulunduğunun anlaşılması halinde 3194 sayılı İmar Kanununun 37. maddesindeki “otopark ihtiyacı bulunan bina ve tesislere lüzumlu otopark yeri tefrik edilmedikçe yapı izni, otopark tesis edilmedikçe de kullanma izni verilmez” hükmü gereği, bir yapı için otopark bedeli ödenmeden yapı ruhsatı ve yapı kullanma belgesi düzenlenemeyeceği açık olduğundan, otopark bedelinin ödendiğinin kabulü gerekmektedir.
Dolayısıyla bir yapının yukarıda anılan muafiyet hükmü kapsamında olduğunun belirlenebilmesi için öncelikle yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni bulunup bulunmadığının daha sonra da yeni ruhsat ile getirilen kullanım amacının önceki ruhsattan farklı olup olmadığı ile önceki yapı ruhsatında belirlenen inşaat alanında artış yapılıp yapılmadığının tespiti gerekmektedir.
Yapının kullanım maksadının değiştiğinin anlaşılması halinde yukarıda anılan muafiyet hükmü dava konusu parsel üzerinde yapılacak yeni bina açısından uygulanamayacaktır. Ancak yapı ruhsatı ve/veya yapı kullanma izni alınmış olan ve sonradan riskli yapı tespiti yapılarak yıkılan yapının yerine yapılacak binada kullanım maksadının değişmediğinin tespiti halinde; yapı kullanma izni alınmış olan riskli yapılar için önceden otopark bedeli alındığı kabul edilerek sadece yapı alanındaki artışlar için hesaplanan harç ve ücret farklarının alınması gerektiği tabiidir.
Öte yandan, davalı idare tarafından düzenlenen belgelerde, yıkılan riski yapıdan bahsedilmekte ise de dosya kapsamında, birden fazla yapıya ilişkin olarak düzenlen riskli yapı belgesi bulunduğu görüldüğünden yapı ruhsatı bulunan ancak sonradan riskli yapı tespiti yapılarak yıkılan binaların toplam inşaat alanı ile yeni yapı ruhsatında izin verilen inşaat alanı kıyaslanarak yapı alanında artış bulunup bulunmadığının tespiti gerekmektedir.
Bu durumda, eksik incelemeye dayanan temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi Kararında isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU: Açıklanan nedenlerle; 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne, Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E: …, K: … sayılı kararının BOZULMASINA, Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 24/02/2022 tarihinde, kesin olarak, oybirliğiyle karar verildi.