Haksız Fiilde Zarar Unsuru

A) Kavram

Zarar, bir kişinin malvarlığında, haksız fiil öncesi durum ile haksız fiil sonrası durum arasındaki fark olarak tanımlanır.

Haksız fiillerin bir borç doğurmasının temel nedeni, ortaya çıkan zararın giderilmesidir. Çünkü haksız fiil faili, zarar görenin bir kayba uğramasına neden olmuştur. Ancak, bir kişinin hukuka aykırı bir fiili ağır kusurla işlemiş olsa bile, zarar oluşmamışsa tazmin yükümlülüğü doğmaz.

Zararın mutlaka dava tarihinde gerçekleşmiş olması gerekmez. İleride ortaya çıkması öngörülen maddi kayıplar da zarar kapsamında tazmin edilebilir. Özellikle beden bütünlüğüne yönelik haksız fiiller, zarar verici etkilerini zamanla gösterebilir.

B) Zarar Türleri

a) Malvarlığı Zararları ve Şahıs Varlığı Zararları

Haksız fiiller, kişinin malvarlığına veya şahıs varlığına zarar verebilir. Bu anlamda zarar ikiye ayrılır.

• Malvarlığı zararları genelde açıktır; bu zarar, kişinin maddi kaynaklarında azalma anlamına gelir.
• Şahıs varlığı zararları ise bireyin fiziksel veya manevi bütünlüğüne yönelik zararları içerir. Fiziksel bütünlüğe zarar, bir kişinin ölümü ya da yaralanması durumunda ortaya çıkarken; manevi bütünlüğe zarar, bireyin onur, saygınlık veya kişisel haklarına (örneğin, itibar, resim kullanımı gibi) yönelik saldırılardan kaynaklanır.

b) Fiili Zarar ve Yoksun Kalınan Kar

• Fiili zarar, bir kişinin malvarlığında doğrudan azalma veya pasif yükümlülüklerde artış meydana gelmesidir. A, B’nin arabasını yakarsa, arabaya ilişkin kayıp fiili zarardır (malvarlığının aktifinde azalma).
• Yoksun kalınan kar ise, kişinin malvarlığında artış olmasını engelleyen zarar türüdür. Örneğin B’nin tamir masrafları, malvarlığında bir artışı engellediği için yoksun kalınan kar kapsamında değerlendirilir.

c) Doğrudan Zarar, Dolaylı Zarar ve Yansıma Zarar

• Doğrudan zarar, hukuka aykırı fiil nedeniyle mağdurun doğrudan maruz kaldığı kayıplardır.
• Dolaylı zarar, doğrudan zarara bağlı olarak mağdurun başka nedenlerle uğradığı kayıpları ifade eder.
• Yansıma zarar, hukuka aykırı bir fiilden etkilenen kişiden başka bireylerin de bu durumdan zarar görmesidir. Örneğin, bir şarkıcının ölümü, eş ve çocuklarını destekten mahrum bırakır.

d) Maddi Zarar ve Manevi Zarar

• Maddi zarar, kişinin malvarlığında azalma meydana getiren zarardır.
• Manevi zarar, kişinin yaşadığı acı, ızdırap veya üzüntü gibi manevi kayıpları ifade eder. Manevi zarar, malvarlığı zararlarına eşlik edebileceği gibi, kişinin manevi bütünlüğüne yönelik bir haksız fiilden de kaynaklanabilir.

e) Menfi Zarar ve Müspet Zarar

Menfi ve müspet zarar ayrımı, daha çok sözleşmeye aykırılık durumlarında önemlidir. Haksız fiil sorumluluğu açısından bu ayrım genellikle yapılmaz.