Tapuda kayıtlı olmayan ve belediyelere ait seyrangah ve metruk mezarlıkların belediyelerin yetkili organları tarafından şahıslara satılmasına karar verilmiş ve yetkili organların belirledikleri şartnamelere uygun şekilde kişilere ihale ile bu durum yetkili organları tarafından onaylanmış ve müşteriye düşen yükümlülüklerin yerine getirilmiş olması halinde gayrimenkulün ihaleden evvel belediye adına tapuya tescil edilmemiş olması ihalenin geçerliliğini etkilemez.
Tapuda kayıtlı olmıyan ve belediyelere ait seyrangâh ve metrûk mezarlıkların parsellenip Belediye Encümeni tarafından bilmüzayede şahıslara ihalesinde bu ihalenin muteber olması için ihaleden evvel belediye namına sicil kaydı tesis edilmek lâzımgelip gelmediği hususunda Temyiz Mahkemesi 7 nci Hukuk Dairesinin muhtelif ilâmları ve bu ilâmlardan bir kısmı ile Temyiz Hukuk Heyeti Umumiyesi ilâmı arasında içtihat ihtilâfı bulunduğu mezkûr daire reisliğinin 31/1/1959 tarihli yazısında belirtilmiş ve içtihat ihtilâfının giderilmesi istenmiş ve keyfiyet Başriyasetçe Büyük Tevhidi İçtihat Heyetine tevdi edilmiş olmakla gereği görüşüldü:
Neticede: Temyiz Hukuk Heyeti Umumiyesinin 26/11/1958 tarih 7/135 E: ,132 K: sayılı ilâmı ile 7 nci Hukuk Dairesinin bir kısım ilâmlarında (âmmeye ait seyrangâh olan münazaalı yerin belediyenin hususi mülkiyeti altına alındığı iddia ve ispat edilemediğinden bu gibi yerler usulüne tevfikan hususi mülkiyete kalb ve o suretle tapuya tescil edilmedikçe harici satışa ve zilyedliğin devrine mevzu teşkil edemiyeceğinden) bahisle tapuca belediye adına hususi mülkiyet şeklinde tescil edilmemiş olan bu gibi gayrimenkullerin bilmüzayede şahıslara satışı muteber olamıyacağı içtihat edilmiş olduğu halde 7 nci Hukuk Dairesinin bir kısım ilâmlarında o yoldaki satış muteber sayılmıştır. Dâvalara mevzu olan gayrimenkuller metruk mezarlık ile seyrangâh olan mahallerdir. Tevhidi içtihat müzakeresi bu nevi gayrimenkullere hasredilmiştir. Belediye Kanunu belediye hududu içinde mer’a ve korulukları dahi seyrangâh gibi mütalâa ettiği halde sonradan mer’iyete giren 5618 sayılı Kanunun ek 3, 4, 5 ve 6 ncı maddeleri mer’aları 6831 sayılı Orman Kanunu korulukları hususi rejime tabi tutmuştur. Bu sebeple içtihat ihtilâfına mevzu olmıyan diğer belediye emvali müzakere ve münakaşa haricinde bırakılmıştır.
Bu bapda içtihat ihtilâfı şu noktada tezahür etmektedir: Belediyeye ait seyrangâh ve metruk mezarlığı belediye parselleyip arsa haline getirmiş ve tapuca belediye adına tescil ettirmeden şahıslara satmış ve bedelini tahsil etmiştir.
Müşteriler tarafından belediye ile Hazine aleyhine ikame olunan dâvalarda işbu gayrimenkullerin adlarına tescili talep olunmaktadır.
Hukuk Heyeti Umumiyesi ilâmı ile 7 nci Hukuk Dairesinin bir kısım ilâmlarında gayrimenkulün hususi mülkiyet şeklinde belediye adına tapuya tescil edilmeden önce yapılan müzayede ve ihalenin muteber olamıyacağı içtihat olunmuştur. 7 nci Hukuk Dairesinin bir kısım ilâmlarında ise mücerret ihaleden önce gayrimenkulün belediye adına tescil edilmemiş olması müzayede ve ihalenin muteberiyetini ihlâl edemiyeceği neticesine varılmıştır.
1580 sayılı Belediye Kanununun 159 uncu maddesi ile belediye sınırı içinde sahipsiz arazi mahiyetindeki seyrangâhlar ve 160 ıncı maddesi ile de metruk mezarlıklar belediyelere devrolunmuştur.
Büyük Millet Meclisinin 17 Mayıs 1934 tarih 808 sayılı tefsir karariyle belediyelere devrolunan hususun yalnız idare ve nezaret hakkı olmayıp tasarruf hakkının dahi devredildiği belirtilmiştir.
Belediye Kanununun 19 uncu maddesinin 6 numaralı bendiyle belediyelere gayrimenkul alım ve satım salâhiyeti tanınmış 70 inci maddesinin 11 inci bendiyle menafii umuma mahsus belediye gayrimenkul emvalinin bir hizmete tahsis ve tahsis cihetinin tebdili salâhiyeti belediye meclisine verilmiş 83 üncü maddesinin 2 nci bendiyle müzayede şartnamelerinin ve ihalelerin tastikı belediye encümeninin vazifesi cümlesinden sayılmış 110 uncu maddesinin 15 inci bendinde de bu kanun ile belediyelere devredilmiş olan gayrimenkul emvalin esmanı belediye varidatı meyanında gösterilmiştir.
Bir taraftan şehir ve kasabaların artan nüfus hacminin mesken ihtiyacını karşılamak, plân dahilinde yeni mahalleler teşkil ve medeni ihtiyaçlara uygun binalar yapılmasını teşvik etmek bu suretle beldenin imarını sağlamak, diğer taraftan belediyenin gelirini artırmak, yeni imar teşebbüslerine malî imkânlar temin etmek maksadiyle son senelerde belediyeler âmmenin ihtiyacından arta kalan seyrangâh ve metruk mezarlıkları parselleyip şahıslara satmak cihetine gitmektedirler.
Şahıslar belediyelerin müzayedelerine itimat ederek bu nevi arsaları almakta ve üzerlerine binalar yapmaktadırlar.
İçtihadın şahıslarla belediyelerin çatışan hukuki menfaatlerini telif edecek ve belediye şatışlarına itimat ve rağbeti sarsmıyacak ve belediyelerin imar faaliyetlerine engel olmıyacak bir şekilde inkişafı zaruri bulunmaktadır. Esasen belediyeler şahıslara sattıkları arsaların bedelini almışlardır. İhtilâfın belediye aleyhine halledilmesinde belediyenin hukuki bir menfaati ihlâl edilmiyecektir. Şahıslar ise belediye satışlarına itimat ederek bedeli mukabilinde arsa satın almış bulunuyorlar. İhtilâfın şahıslar aleyhine halledilmesinde ise istikrarı bozmak tahakkuk etmiş veya muntazır menfaatleri ihlâl bakımından şahıslar hakkında telâfisi mümkün olmıyacak zararlar tevellüt edecektir. Bu itibarla şahısların hukuki menfaatlerini himaye ve tercih etmek lâzımdır.
Belediye Kanununun yukarıda hülâsa edilen hükümleri muvacehesinde belediyelerin idare, nezaret ve tasarrufu altında bulunan seyrangâh ve metruk mezarlıkların salâhiyetli belediye uzuvları tarafından şahıslara satılmasına karar verildiği ve bu karar kesinleştiği takdirde o gayrimenkul belediyenin hususi malları arasına girer. Keyfiyetin tapuya tescili bir merasimden ibaret olup gayrimenkulün hususi mülkiyete geçmesinin bir unsuru değildir. Diğer taraftan salâhiyetli uzvun müzayede şartlarını tâyin ve o şartlarla yapılan ihaleyi tastik etmesi halinde müşteri ile belediye arasında bazı hak ve vecibeler doğar.
Belediyenin gayrimenkul mülkiyetini müşteriye devretmesi, müşteri adına tapuya tescil ettirmesi veya tescil imkânlarını sağlaması ihale ile belediyelere terettüp eden vecibelerdendir. Belediye bu vecibesini yerine getirmediği taktirde müşteri hâkimden bu vecibenin hükmen yerine getirilmesini talep edebilir. Müşterinin bu bapda açtığı dâva belediyenin ihale ile deruhde ettiği vecibeyi yerine getirmesi ve binnetice gayrimenkul mülkiyetinin müşteriye devri ve müşteri namına sicil ihdası talebini de mutazammındır.
Yukarıda hülâsa edilen kanunu vaziyet mahkemece bu talebin kabulüne müsait bulunmaktadır.
Bu itibarla; tapuda kayıtlı olmıyan ve belediyelere ait seyrangâh ve metruk mezarlıkların belediyelerin sâlahiyetli uzuvları tarafından şahıslara satılmasına karar verilmiş ve salâhiyetli uzuvlarının tâyin ettikleri şartnamelere uygun şekilde şahıslara ihale ve keyfiyet salâhiyetli uzuvları tarafından tastik edilmiş ve müşteriye terettüp eden vecibeler yerine getirilmiş ise gayrimenkulün ihaleden evvel belediye adına tapuya tescil edilmemiş olması ihalenin muteberiyetini ihlâl etmiyeceğine ve müşterinin tescil dâvası açabileceğine 3/6/1959 tarihinde mevcudun üçte ikisini geçen ekseriyetle karar verildi.